Қулай агробизнес муҳитини ва қўшилган қиймат занжирини яратиш

ТРАНСФОРМАЦИЯ 2030 > Қулай агробизнес муҳитини ва қўшилган қиймат занжирини яратиш
logo-2

2-УСТУВОР ЙЎНАЛИШ:

Қулай агробизнес муҳитини ва қўшилган қиймат занжирини яратиш
СТРАТЕГИК МУАММОЛАР:

Қўшилган қиймат занжирининг ривожланиши қишлоқ хўжалиги рақобатдошлигини таъминлашнинг муҳим омили ҳисобланади. Маҳсулотларни даладан якуний истеъмолчигача етказиб бериш, яъни йиғиш, ташиш, сақлаш, қайта ишлаш, қадоқлаш ва сертификатлаш харажатларининг юқорилиги қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчилари томонидан олинадиган фойдани камайтиради. Озиқ-овқат саноатининг паст даражада ривожланганлиги юқори қўшилган қийматга эга маҳсулотлар ишлаб чиқариш ҳажмларини ошириш имконини чекламоқда.

Инфратузилмани ривожлантиришга инвестицияларни жалб этиш мақсадида тараққий этган молиявий бозорлар, қулай ишбилармонлик муҳити, шунингдек, ишлаб чиқарувчиларни қўллаб-қувватлаш ва ишлаб чиқариш-сотиш занжирларини ривожлантиришга қаратилган чораларни кўриш талаб этилади. Сўнгги йилларда кичик ишлаб чиқарувчилар томонидан турли молиявий манбалар, шу жумладан, халқаро молия институтларининг кредитлари ҳисобидан замонавий омборхоналар ва қайта ишлаш ускуналари учун инвестициялар йўналтирилмоқда.

Шунга қарамасдан, улар қайта ишлаш корхоналари ва экспорт қилувчи ташкилотлардан ажралиб қолмоқда. Кичик қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларини бирлаштиришнинг самарали механизмлари тўлиқ шаклланмаганлиги сабабли уларнинг фаолияти тарқоқлигича қолмоқда. Бу эса юқори иқтисодий кўрсаткичларга эришишга тўсқинлик қилмоқда ҳамда уларнинг қўшилган қиймат занжирларига бирлашиш имконини чекламокда.

Халқаро стандартлар ва сифат талабларига жавоб берадиган лабораториялар, улгуржи бозорлар ва логистика марказлари, шунингдек, божхона ва чегара масканларида мева-сабзавот маҳсулотларини фитосанитария назоратидан ўтказиш учун замонавий жиҳозлар етишмовчилиги кузатилмоқда. Бу ўз навбатида етиштириладиган ва сотишга чиқариладиган маҳсулотлар ҳажмини ошириш, қўшилган қийматни кўпайтириш, экспорт географияси ва маҳсулот турларининг диверсификация қилинишига тўсқинлик қилмокда.

Санитар ва фитосанитар назорат миллий ҳуқуқий базасини Жаҳон савдо ташкилоти талаблари ва мақсадли ташқи бозорлар стандартлари билан мувофиқлигини таъминлаш орқали қишлоқ хўжалиги ҳамда озиқ-овқат маҳсулотларининг хавфсизлиги ва сифатини таъминлаш зарур. Бундан ташқари, ялпи қишлоқ хўжалиги маҳсулотида 70 фоиздан ортиқ улушга эга бўлган деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари билан тайёрлов, қайта ишлаш ва экспортёр корхоналар ўртасида ўзаро ҳамкорлик муносабатлари етарли даражада ривожланмаган.

СТРАТЕГИК МАҚСАДЛАР:

Аграр секторнинг экспорт салоҳиятини ошириш, қўшилган қийматга эга маҳсулотлар ҳажмини кўпайтириш, халқаро стандартлар асосида маҳсулотларни сертификатлаш тизимини кенг жорий этиш ва кооперация муносабатларини ривожлантириш мазкур устувор йўналишнинг асосий мақсади ҳисобланади.

СТРАТЕГИК АҲАМИЯТГА ЭГА БЎЛГАН ВАЗИФАЛАР,

қуйидаги мақсадларга эришиш учун мўлжалланган:

миллий карантин ва ўсимликларни ҳимоя қилиш тизимини Жаҳон савдо ташкилотининг Санитария ва фитосанитария чоралари бўйича келишуви талабларига мослаштириш;

ҳайвонлар соғлиғини сақлаш ва чорвачилик маҳсулотлари ишлаб чиқаришни назорат қилишнинг миллий тизимини Бутунжаҳон ҳайвонлар соғлиғини сақлаш ташкилоти (XЭБ) стандартларига мослаштириш;

илғор халқаро тажрибалар асосида қишлоқ хўжалигида қўшилган қиймат занжирини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш бўйича Инновацион таълим марказини ташкил этиш;

халқаро бозорларда тан олинган сифат стандартларини (Global G.A.P, Organic, HACCP ва бошқалар) жорий этишга кўмаклашиш механизмларини ишлаб чиқиш;

етакчи аграр корхоналар билан қайта алоқа механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий этиш;

янги мақсадли экспорт бозорларига чиқиш учун музокаралар олиб бориш ва савдо келишувларини амалга оширишнинг устувор йўналишларини белгилаш;

маҳаллий ва мақсадли халқаро бозорларда қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари маркетинги ва ташиш харажатларини камайтириш;

маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотларини мақсадли экспорт бозорларига чиқариш учун «Made in Uzbekistan» брендидан фойдаланишни кенгайтириш имкониятларини баҳолаш;

миллий сифат тизимини такомиллаштириш бўйича режа ишлаб чиқиш;

экспорт бозорлари тўғрисида маълумотлар тақдим этиш, экспортга тайёргарлик, савдо режими ва савдони молиялаштириш бўйича маслаҳат хизматларини ривожлантириш;

мақсадли бозорлар тўғрисида маълумотлар тўплаш жараёнида, қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари савдосини ривожлантиришда Ўзбекистон Республикасининг дипломатик ваколатхоналари ролини ошириш;

экин навлари муаллифлари ҳуқуқларини (шу жумладан, патент синовларини муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштириш;

агрологистика марказлари негизида ягона савдо тизимини (аукцион ва биржа савдолари асосида) жорий этиш;

Қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш маркази томонидан кўрсатиладиган хизматларни такомиллаштириш, янги экин турларини сақлаш мақсадида Миллий генлар банкини яратиш;

қишлоқ хўжалигини стандартлаштириш маркази томонидан кўрсатиладиган хизматлар турларини такомиллаштириш;

пахта хом ашёси етиштириш ва пахта-тўқимачилик соҳасида бозор механизмларини кенг жорий этиш;

Ўсимликлар карантини ваҳимояси бўйича халқаро конвенцияга (IPPC) қўшилиш;

деҳқон хўжаликлари фаолиятини кенгайтиришни рағбатлантириш мақсадида ер участкаларини имтиёзли шартларда ажратиш тартибини ишлаб чиқиш;

халқаро молия институтлари маблағларини жалб қилган ҳолда генетик модификацияланган экинлар навларини синаш учун махсус лаборатория ташкил қилиш;

савдо инфратузилмаси ва агрологистика марказлари, озиқ-овқат хавфсизлиги лабораториялари, санитария ва фитосанитария тизими, зарур ускуналар ва инвентарлар учун инвестициялар жалб қилишни янада рағбатлантириш;

ўсимликларни ҳимоя қилиш бўйича халқаро конвенция ва бошқа халқаро стандартларга мувофиқ пестицидларни ва пестицидларнинг рухсат этилган максимал микдорларини (MRL) рўйхатга олиш, экспорт қилувчилар ва ишлаб чиқарувчиларни ахборот билан таъминлаш тизимини такомиллаштириш;

уруғчилик ва мева-сабзавотчилик соҳаси илмий-тадқиқот институтларининг моддий-техник базасини модернизация қилишга халқаро молия институтлари грантлари ҳамда техник кўмак маблағларини жалб қилиш;

қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчилари ўртасида кооперацияни рағбатлантириш ҳамда уларни ички ва ташқи бозорларда замонавий ишлаб чиқариш-сотиш занжирига интеграция қилиш чораларини ишлаб чиқиш;

қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва бу соҳада хизмат кўрсатишни мувофиқлаштириш, тезкор қарорлар қабул қилиш ва тармоқ сиёсатини шакллантириш бўйича музокараларда иштирок этувчи бирлашмаларни (кооперативлар ва бошқалар) ташкил этиш;

қишлоқ хўжалиги бирлашмалари, фермер ва деҳқон хўжаликларининг қайта ишлаш саноати корхоналари (шу жумладан кластерлар) билан ўзаро ҳамкорлигини таъминлаш;

аграр соҳада кичик тадбиркорликни ривожлантириш ва фаолиятини диверсификация қилишни қўллаб-қувватлаш учун тажриба – синов тариқасида инвестициявий дастурларни амалга ошириш;

мева-сабзавотчилик ва чорвачилик тармоқларини баҳолаш натижаларига кўра (дастлаб кўп йиллик маълумотлар ва бозор тенденциялари таҳлили асосида экспорт қилинувчи асосий 10 – 15 та маҳсулот тури бўйича) экспортни ошириш стратегиясини ишлаб чиқиш;

озиқ-овқат хавфсизлиги ва сифатини назорат қилиш тизимини модернизация қилиш.

АСОСИЙ КЎРСАТКИЧЛАР ВА ИНДИКАТОРЛАР
Қишлоқ хўжалиги корхоналари ва бирлашмалари шериклигида ишлаб чиқарилган маҳсулотларнинг экспортдаги улуши
Жаҳон банкининг глобал логистика самарадорлиги индекси бўйича Ўзбекистон ўрнини яхшилаш (Logistics Performaпce lndex)
bl_2_2_uz
Озиқ-овқат ва енгил саноатдаги ишчиларнинг улуши (қишлоқ хўжалигидаги ишчиларнинг = умумий сонига нисбатан фоизда)
Умумий экспорт ҳажмида қайта ишланган маҳсулотлар улушининг ўсиши
bl_2_4_uz
Ўзбекистон Қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулоти брендини тарғиб этиш ва жорий қилиш
bl_2_5_uz
АМАЛГА ОШИРИШ БЎЙИЧА ЙЎЛ ХАРИТАСИ

Қисқа муддатли харакатлар

1

2020 йил 1 март

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, «Ўзтўқимачиликсаноат» уюшмаси, «Ўзпахтасаноат» АЖ

Қишлоқ хўжалиги ерларидан самарали фойдаланишни, фермер хўжаликларининг даромадини оширишга қаратилган шаффоф бозор механизмлари асосида кластерлар ва фермерлар ўртасида ўзаро муносабатларни такомиллаштиришни таъминлаш бўйича чора-тадбирларни аниқлаш мақсадида пахта-тўқимачилик кластерлари фаолиятини баҳолаш.

2

2020 йил 1 март, кейинчалик доимий равишда

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, «Ўзстандарт» агентлиги

Халқаро бозорларда тан олинган сифат ва мувофиқлик стандартларини (Global G.A.P, Organic, HACCP ва бошқалар) жорий этишга кўмаклашувчи механизмларни ишлаб чиқиш.

3

2020 йил 1 март, кейинчалик доимий равишда

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Экспорт бозорлари тўғрисида маълумотлар тақдим этиш, экспортга тайёргарлик, савдо режими ва савдони молиялаштириш бўйича маслаҳат хизматларини ривожлантириш.

4

2020 йил 1 март, кейинчалик доимий равишда

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Экспорт бозорлари тўғрисида маълумотлар тақдим этиш, экспортга тайёргарлик, савдо режими ва савдони молиялаштириш бўйича маслаҳат хизматларини ривожлантириш.

5

2020 йил 1 июнь, кейинчалик доимий равишда

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, «Ўзбекозиқовқатхолдинг» компанияси

Етакчи агрокорхоналар билан муносабатларнинг самарали механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий қилиш.
Бунда: янги мақсадли экспорт бозорларида музокаралар ўтказиш ва савдо келишувларини амалга оширишнинг устувор йўналишларини белгилаш;
маҳаллий ва мақсадли халқаро бозорларда қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат маҳсулотлари маркетинги ва ташиш харажатларини камайтириш;
маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотларини мақсадли экспорт бозорларига чиқариш учун «Made in Uzbekistan» брендидан кенг фойдаланиш имкониятларини баҳолаш;
миллий сифат тизимини такомиллаштириш бўйича батафсил режа ишлаб чиқиш назарда тутилади.

6

2020 йил 1 июль

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Қишлоқ хўжалигини стандартлаштириш маркази томонидан кўрсатиладиган хизмат турларни такомиллаштириш.

7

2020 йил 1 июль

Вазирлар маҳкамаси, Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги

Миллий карантин ва ўсимликларни ҳимоя қилиш тизимини Жаҳон савдо ташкилотининг Санитария ва фитосанитария чораларини қўллаш бўйича келишуви талабларига мослаштириш чораларини кўриш.

8

2020 йил 1 март

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш маркази томонидан кўрсатиладиган хизматларни такомиллаштириш, янги ўсимлик турларини сақлаш мақсадида Миллий ген банкини яратиш.

9

2020 йил 1 сентябрь

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инновацион ривожланиш вазирлиги, манфаатдор вазирлик ва идоралар

Халқаро илғор тажрибалар асосида қишлоқ хўжалигида қўшилган қиймат занжирларини ривожлантиришни қўллаб-қувватлаш учун Инновацион таълим марказини ташкил этиш.

10

2020 йил 1 ноябрь

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, «Ўзстандарт» агентлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси, Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси

Озиқ-овқат маҳсулотлари хавфсизлиги ва сифатини назорат қилиш тизимини модернизациялаш.

11

2020 йил 1 ноябрь

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Адлия вазирлиги

Ўсимлик навлари муаллифларининг (шу жумладан, патент синовларини) муҳофаза қилиш тизимини такомиллаштириш.

Ўрта ва узоқ муддатли харакатлар

12

Доимий равишда

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, «Ўзстандарт» агентлиги

Халқаро бозорларда тан олинган сифат стандартларини (Global G.A.P, Organic, НАССР ва бошқалар) жорий этилишига кўмаклашиш.

13

Доимий равишда

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, манфаатдор вазирлик ва идоралар

Боғдорчилик ва иссиқхона хўжаликлари мутахассислари учун қисқа муддатли, шу жумладан, масофавий тренинглар ташкил этиш, ўқув қўлланмалар ишлаб чиқиш ҳамда жойларга етказилишини таъминлаш.

14

Доимий равишда

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, «Ўзбекозиқовқатхолдинг» компанияси

Етакчи қишлоқ хўжалиги корхоналари билан муносабатларнинг самарали механизмларини ишлаб чиқиш ва жорий қилиш. Бунда:
– янги мақсадли экспорт бозорларида музокаралар ўтказиш ва савдо келишувларини амалга оширишнинг устувор йўналишларини белгилаш;
– халқаро бозорларда қишлоқ хўжалиги, озиқ-овқат маҳсулотлари маркетинги ва ташиш харажатларини камайтириш;
– маҳаллий озиқ-овқат маҳсулотларини мақсадли экспорт бозорларига чиқариш учун «Made in Uzbekistan» брендидан кенг фойдаланиш имкониятларини баҳолаш;
– Миллий сифат тизимини такомиллаштириш бўйича батафсил режа ишлаб чиқиш.

15

Доимий равишда

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Экспорт бозорлари тўғрисида маълумотлар тақдим этиш, экспортга тайёргарлик, савдо режими ва савдони молиялаштириш бўйича маслаҳат хизматлари фаолиятини ривожлантириш.

17

2021 йил I чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, «Ўзстандарт» агентлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси, Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси

Мавжуд инфратузилмани таҳлил қилиш асосида озиқ-овқат хавфсизлиги ҳамда сифатини назорат қилиш тизимини таркибий ўзгартириш ва модернизация қилиш.

16

2021 йил IV чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси

Экспорт салоҳияти юқори бўлган органик маҳсулотларни назарда тутган ҳолда ички ва халқаро бозорларга мева-сабзавотчилик ҳамда чорвачилик маҳсулотларининг асосий тармоқларини баҳолаш натижаларига кўра (дастлаб кўп йиллик маълумотлар ва бозор тенденциялари таҳлили асосида экспорт қилинувчи асосий 10 — 15 та маҳсулот турига нисбатан) қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари экспортини ошириш стратегиясини ишлаб чиқиш.

18

2021 йил III чорак

Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Молия вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси

Қишлоқ жойларда қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сақлаш ва қайта ишлаш, шунингдек, ички бозорларни модернизация қилиш билан шуғулланадиган тадбиркорлик субъектларини ривожлантиришни мақсадли қўллаб-қувватлаш чораларини ишлаб чиқиш.

19

2021 йил II чорак

Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Транспорт вазирлиги

Ҳудудларнинг хусусиятлари ҳамда тўғридан-тўғри савдо тўпланган жойларни ҳисобга олган ҳолда ривожланишни чекловчи омилларни батафсил баҳолаш асосида қўшилган қиймат занжирини ривожлантириш.

20

2021 йил IV чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, «Ўзтўқимачиликсаноат» уюшмаси, «Ўзпахтасаноат» АЖ

Барча тармоқларда кластерларни ривожлантириш ва рағбатлантириш бўйича тадбирларни аниқлаш мақсадида пахта-тўқимачилик кластерлари фаолиятини баҳолаш.

21

2021 йил II чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Иқтисодиёт васаноат вазирлиги

Муҳим экспорт бозорлари ва устувор маҳсулотларга йўналтирилган қишлоқ хўжалиги ва озиқ-овқат бозори мониторингини юритиш тизимига замонавий ахборот технологияларини жорий қилиш. Бунда қарорлар қабул қилишда ишлаб чиқарувчилар ва қайта ишловчи корхоналарга кўмаклашиш мақсадида маҳсулотлар нархлари тўғрисидаги ахборотларни мунтазам равишда нашр қилиб бориш назарда тутилади.

22

2021 йил I чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши

Қўшимча қиймат занжирларини шакллантиришга қаратилган қишлоқ жойларидаги стартап-ташаббуслар ҳамда ишлаб чиқарувчилар бирлашмаларни қўллаб-қувватлаш учун грантлар ва имтиёзли кредитларни тақдим этишни назарда тутувчи кичик тадбиркорликни ривожлантириш ва диверсификация қилишни қўллаб-қувватлаш учун тажриба-синов тариқасида инвестицион дастурларни амалга ошириш.

23

2022 йил I чорак

«Давергеодезкадастр» қўмитаси, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Иккиламчи ижара ва ижара ҳуқуқини бериш имкониятларини инобатга олган ҳолда Ўзбекистон Республикаси Ер кодексига ўзгартиришлар киритиш.

24

2022 йил IV чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги

Халқаро молия институтлари маблағларини жалб қилиш орқали генетик модификацияланган экинлар ва ўсимликлар навларини синаш учун махсус лаборатория ташкил қилиш.

25

2022 йил I чорак

Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Агрологистика марказлари тармоқлари базасида ягона савдо тизимини (ауцион ва биржа савдолари асосида) жорий этишда кўмаклашиш.

26

2022 йил IV чорак

Қишлоқ хўжалиги вазирлиги

Уруғчилик ва мева-сабзавотчилик билан боғлиқ илмий-тадқиқот институтларининг фаолиятини такомиллаштириш, моддий-техник базасини модернизациялаш.

27

2025 йил IV чорак

Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Ветеринария ва чорвачиликни ривожлантириш давлат қўмитаси, Ўсимликлар карантини давлат инспекцияси

Харажатларни минималлаштириш ва техник тўсиқларни бартараф этиш, маҳаллий қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини узлуксиз етказиб беришни таъминлаш мақсадида савдо инфратузилмаси, агрологистика марказлари, озиқ-овқат хавфсизлиги лабораториялари, санитария ва фитосанитария тизими, зарур ускуналар ҳамда инвентарлар учун инвестицияларни жалб қилишни янада рағбатлантириш.